Mit o poreklu
U vezi sa ovim mitom je i širi narativ o navodno iskrivljenoj istoriji Berlinsko-bečke škole usmerene ka negiranju značaja srpske antičke kulture i njenih duhovnih dometa zaturenih u falsifikovanoj istoriji sveta. Na ovom mitu stoji i projekcija svetle budućnosti srpskog naroda pri čemu kriterijumi od civilizacijskog značaja nisu blagostanje građana, tehnološki napredak, razvijanje nacionalni potencijala i doprinos svetskoj zajednici već nepromenjivost i večnost tradicije, rase, jezika, naglašavanje i isticanja identiteta, autarhičnost (samodovoljnost) i kolektivni nacionalni izolacionizam.
ČINJENICE:
1. Arheološki kontekst i demografske promene: Vinčanska (5.500–4.000 g. pne.), Starčevačka (6.200-4.500 g. pne) i kultura Lepenskog vira (oko 9.000–6.000 g. pne.) su neolitske i mezolitske kulture koje nemaju naučno dokazane veze sa kasnijim etničkim grupama koje su naseljavale isti prostor, poput Srba, Ilira, Tračana ili bilo kojih drugih naroda. Arheološki dokazi pokazuju da su stanovnici pomenutih kultura živeli pre dolaska Indoevropljana na Balkan, a Srbi kao etnička grupa pripadaju Indoevropskoj porodici naroda, koja se pojavila na Balkanu tek u ranom srednjem veku, nakon seobe Slovena u VI i VII veku. Prema savremenoj arheologiji, nije utrvđen kontinuitet između praistorijskih kultura i današnjih etničkih identiteta na tom prostoru.
2. Indoevropska migracija: Srbi, kao i drugi Sloveni, potiču od Indoevropskih naroda koji su započeli svoje migracije iz Pontsko-kaspijskih stepa ka Evropi u bronzanom dobu oko 3000 g. pne., odnosno bar 1000 godina kasnije od poslednjeg datiranog artifakta Vinčanske kulture. Genetske i lingvističke studije ukazuju na to da su Sloveni migrirali na Balkan uglavnom iz istočnoevropskih ravnica i Turanske nizije, čak mnogo kasnije, tokom ranog srednjeg veka. U arheološkom pogledu ustanovljena je bliskost Indo-evropljana (kojima pripadaju i Sloveni) sa neolitskim kulturama Kurgan i Jamnaje. Arheološki nalazi ne podržavaju tezu da su Srbi ili Sloveni bili prisutni na Balkanu u praistoriji.
3. Genetika: Genetski tragovi stanovnika Lepenskog vira i Vinčanske kulture nemaju nikakve posebne veze sa modernim Srbima. Studije koje analiziraju DNK drevnih populacija pokazuju da su starosedelački narodi Balkana pre Indoevropskih migracija imali genetske karakteristike koje su se značajno razlikovale od današnjih populacija, kao i to da su se rano-doseljeni Sloveni razlikovali od današnjih. Genetski markeri današnjih Srba pokazuju jasnu povezanost sa drugim slovenskim narodima, a ne sa neolitskim ili mezolitskim populacijama Balkana. (Za opširnije objašnjenje videti Dodatak)
4. Vinčansko pismo: Jedan od glavnih argumenata autohtonističke teorije je da Vinčanska kultura poseduje najstarije pismo na svetu, koje je, prema toj teoriji, stvoreno od strane predaka Srba. Međutim, lingvisti i arheolozi ne smatraju Vinčanske simbole pismom, već proto-pismenim simbolima bez lingvističkog značenja. Ovi simboli se ne mogu interpretirati kao sistematski jezik, niti imaju veze sa slovenskim pismima, uključujući i srpsku ćirilicu koja je nastala tek u 9. veku. Štaviše, ako prvi pisani spomenik u Srbiji, Miroslavljevo jevanđelje, pisan srpskim jezikom i pismom, datira iz 1180. g., postavlje se pitanje gde je nestalo najmanje pet mileniujuma srpske pismenosti i kulturnog kontinuiteta na istom geografskom prostoru? Odgovori na ovu, kao i na more drugih kontroverzi obično podrazumevaju visoko spekulativna objašnjenja.
5. Lingvistika: Metoda komparativne analize pokazuje da su svi slovenski jezici, uključujući srpski, nastali kao rezultat kompleksnih migracija i jezičkih interakcija, a ne direktnom evolucijom iz drevnih kultura. Srpski jezik pripada južnoslovenskoj grani indoevropskih jezika, koja se pojavila kao rezultat migracija i jezičkih kontakata tokom ranog srednjeg veka. Analiza pokazuje da su svi slovenski jezici, uključujući srpski, proizašli iz zajedničkog indoevropskog korena. U srpskom jeziku ne postoje praistorijski lingvistički tragovi koji bi mogli povezati savremeni srpski jezik sa vinčanskim ili lepenskim simbolima, štaviše, vinčansko pismo čak i ne indikuje na jezik u modernom smislu. Tokom istorije, srpski jezik je bio pod uticajem raznih jezika i kultura, uključujući grčki, latinski i osmanski, što ukazuje na dinamičan jezički razvoj, a ne na kontinuirani jezik od praistorije do danas.
7. Istoriografija: Vizantijska istoriografija prilično iscrpno dokumentuje događaje na teritoriji današnjeg šireg Balkana omogućujući prvu sistematičnu dokumentaciju o Antima, opisanim kao poseban narod u okviru šireg slovenskog etnosa, često u kontekstu sukoba ili savezništva sa Vizantijskim carstvom.
Prokopije iz Cezareje, (Gotski ratovi, 6. v.) detaljno opisuje slovensko pleme Ante, njihovu vojnu organuzaciju, teritorije, običaje i verovanja; Jordanes (Getika 6. v.) pominje Ante zajedno sa Sklavinima, navodeći da žive istočno od reke Dnjestar sve do Dnjepra. On ih razlikuje od drugih slovenskih plemena i tvrdi da su jedno od najistaknutijih plemena toga doba; Menandar Protektor (6. v.) pominje Ante u vezi sa diplomatskim misijama između Vizantije i nomadskih naroda iz doba cara Justinijana I i njegovih naslednika, uključujući sukobe i saveze Vizantije sa Antima. Pseudomauricije (Strategikon, 6 v.) pominje Ante u vojnom kontekstu.
Kasniji istoričari Teofilakt Simokata (7. v.) i Konstantin VII Porfirogenit (O upravljanju carstvom, 10. v.) koriste naziv „Servi“ ili „Sorabi“ tim imenom nazivajući narod koji se naselio na nekadašnjoj teritoriji Anta u doba cara Iraklija (610-641), pa se ta dva imena u kasnijoj istorijskoj literaturi često koriste kao sinonimi.
8. Slučaj Olge Luković-Pjanović: Lingvista i istortičar, Luković-Pjanović je doktorirala 1969. na Sorboni kod profesora Piera Shantrena sa tezom Pravda kod Eshila i Sofokla. Priče da je ona odbranila disertaciju na temu porekla Srba nemaju osnova, tim pre što njen akademski rad ne spada u taj domen. Takođe, nema dokaza da je ona ikada objavila bilo koji akademski priznati rad koji zastupa autohtonističke teze niti da je bilo koja zvanična strana ili domaća akademska institucija priznala ili podržala takve teorije. Istina je, međutim, da se njena popularna, pseudo-naučna knjiga Srbi, narod najstariji često koristi kao deo narativa koji pokušava da uveliča istorijsku ulogu Srba. Ovakve priče nastaju u nacionalističkim krugovima, kao sredstvo za jačanje nacionalnog identiteta i istorijskog značaja. Mit o navodnoj disertaciji na Sorboni, na ovu temu, deo je šireg trenda stvaranja pseudo-istorijskih narativa koji nemaju naučnu utemeljenost.
9. Slučaj Anatola Klesova: poznat po istraživanju DNK genealogije, Klesov je ruski naučnik koji je emigrirao 1989. u SAD, i zastupa teoriju po kojoj Sloveni (uključujući i Srbe) potiču iz srednje Azije a proširili su se Evropom nekoliko hiljada godina pre slovenskih migracija opisanih u konvencionalnoj istoriji. S jedne strane to direktno opovrgava auhtohtonističku teoriju; sa druge, najveći broj stručnjaka iz genetike osporava Klesove zaključke. Ruska akademija nauka ih je 2015., javno odbacila nazivajuči ih „DNA demagogijom“. Samoizdavaštvo, nedostatak pregleda u stručnim časopisima, nizak standard časopisa u kojima su radovi objavljivani, ignorisanje arheoloških i lingvističkih podataka i naučne metodologije sve je to doprinelo da su ove teorije okarakterisane kao pseudo-naučne. S druge strane, te teorije nailaze na odobravanje u ruskim nacionalističkim krugovima, jer Klesovljeva istraživanja favorizuju ideje o drevnom poreklu Rusa i Srba, što se interpretira kao način jačanja nacionalnog identiteta te povezivanja „naučnih činjenica“ sa trenutno dominantnom ideologijom evo-azijstva (Dugin).
11. Kolizija sa drugim nacionalistički narativima: Autohtonističke tvrdnje su često u koliziji i sa drugim nacionalističkim ideologijama i narativima. SPC, na primer, zastupa stav da je srpski identitet definisan 1) kosovskim mitom 2) svetosavskom verom, i 3) krsnom slavom, a ne jezikom, genetikom ili istorijom. To u velikoj meri ukazuje na protivurečnosti ideološkog redukcionizma i proizvoljnost nacionalistički motivisanih definicija porekla narodnog identiteta.
Zaključak:
Arheološki, lingvistički, genetski, demografski i istorijski podaci ukazuju na to da ne postoji kontinuitet između praistorijskih kultura Balkana, poput Lepenskog vira, Starčeva ili Vinčanske kulture, i današnjih Srba. Prema ovima Srbi su kao etnička grupa Indoevropskog porekla i prisutni su na Balkanu od ranog srednjeg veka. Postoje dve teorije o poreklu Srba: 1. Iransko-sarmatska koja sugerira da su Srbi iransko-sarmatskog porekla, tj. da su živeli na širem području između Dnjepra i Elbe, pa se potom pomešali sa Slovenima i naselili na Balkan; 2. Proto-slovenska koju sugeriraju Prokopije iz Cezareje i drugi vizantijski istoričari povezujući Ante sa Srbima, a takođe i naučnici poput J. Dobrovskog i P. J. Šafarika koji tvrde da ime 'Srbi' možda datira od imena za staroslovenski narod. Novi izvori, međutim, sugerišu da poreklo Srba ne može biti svedeno na teoriju o čistom i jedinstvenom slovenskom ili iranskom poreklu. Umesto toga, Srbi su rezultat složenih procesa migracije, kulturne interakcije i mešavine lokalnih i doseljeničkih populacija (v. Dodatak). Genetski, arheološki i lingvistički dokazi ukazuju na to da su Srbi deo šireg slovensko-balkanskog konteksta, sa tragovima starijih balkanskih populacija i uticajem migracija koje su oblikovale savremene etničke grupe na Balkanu.
Dodatak (S. Strajnić):
Genetska analiza balkanskih haplogrupa
Uvidom u istraživanja genetike Balkana mogu se uočiti međusobne sličnosti i razlike kod pojedinih naroda Kod svakog od trinaest naroda čiji su podaci prikazani donjom tabelom značajno je prisustvo istih 8-9 haplogrupa. Tj. svaka od haplogrupa zastupljenih na Balkanu (I2a, E1b1b, R1a, R1b, I1, J1, J2a, J2b, H) ima svog odvojenog pretka kod koga se prvi put javila određena mutacija na Y hromozomu. 
Iz tabele se može pročitati da je nosilac mutacije koja determiniše, npr. haplogrupu I2a, zajednički predak svim današnjim nosiocima te mutacije: svih 39.8 % Srba, ali i svih 36.1 % Hrvata, svih 43.5 % stanovnika BiH, svih 14.4 % Rumuna, svih 9.5 % Mađara, svih 5.9 % Albanaca iz Albanije, svih 1.9 % Albanaca sa Kosova, dakle svih koji su nosioci iste mutacije. Sledi da su nosioci I2a mutacije iz svih ovih naroda genetski mešusobno bliži nego pripadnici svakog od naroda koji pripadaju nekoj drugoj haplogrupi. Takođe to znači da su tih istih osam ili devet predaka preci svih naroda Balkana, koji se razlikuju samo po procentu zastupljenosti navedenih haplogrupa. Dakle, genetska homogenost jedne populacije, iako teoretski moguća, verovatna je samo u malim, rodovskim zajednicama. Jasno je takođe i to da nosioci etničkog identiteta “današnji Srbi“ genetski potiču od osam predaka, s tim što je svaki od njih živeo na različitom mestu i u različitom vremenu od ostalih.
Konkretno, genetski profil današnjih Srba može se opisati na sledeći način:
Prvi nosilac haplogrupe I2a, sa 39.8% najbrojnije u Srba, živeo je pre 22.000 godina negde u današnjoj Evropi a njegov daleki potomak iz Y3120 podgrupe koja je karakteristična za Slovene, pre 2200 godina u njihovoj prapostojbini.
Prvi nosilac haplogrupe E1b1b, sa 17.3% drugoj po zastupljenosti u Srba živeo je pre 42.000 godina u Severnoj Africi da bi se njegovi potomci, koji su pripadali podgrupi EV-13, naselili na evropski kontinent negde oko 4000 g. pne. Njihov dalji potomak, nosilac mutacije CTS5856, zajednički je predak svih današnjih nosilaca E1b1b haplogrupe.
Haplogrupa R1a, koju nosi 14.6% Srba je nastala pre oko 25.000 godina u vreme paleolitskih lovaca na mamute, a danas je najprisutnija u Istočnoj Evropi, Centralnoj i Južnoj Aziji. Smatra se da je ova grupa bila dominantna među proto-inoevropskim plemenima a neke njene podgrane, nastale oko 3500 g. pne. među proto- slovenskim. Najveći broj nosilaca ove haplogrupe u Srbiji, Bosni i Hrvatskoj pripada podgrupi CTS1211koja je nastala pre oko 950 godina i starijoj M458 koje se smatraju panslovenskim. Na Balkanu postoji mnoštvo podtipova R1a haplogrupe, što dokazuje da je tokom istorije bilo više invazija stepskih naroda na Balkan.
Slična je starost i pete po zastupljenosti među Srbima, haplogrupe R1b, koja je za razliku od grane R1a, pangermanska. Ona je među današnjim Srbima zastupljena sa 4.8 %. Nju u nekim zemljama Zapadne Evrope ima čak 80% stanovništva (Irskoj, atlanska obala Francuske, Baskija, Katalonija). Pripadnici te haplogrupe su, smatra se, prvi pripitomili stoku. U Evropi su se pojavili oko 4000 g. pne. Proto italo-keltsko-germanski narodi koji su se u Evropi pojavili oko 2500 g. pne. i bili su donosioci bronzanog doba u zapadnu Evropu. Balkanska podgrana nosi oznaku Z2103 i najzastupljenija je u Grčkoj.
Četvrta po zastupljenosti među Srbima je haplogrupa I1 sa 5.8 %. Mutacija je nastala kod pretka pre oko 27.000 godina i to u Evropi, tako da je I1 jedina glavna haplogrupa evropskog porekla. Njeno širenje se vezuje za invazije Vikinga. U Srbiju je došla, smatra se, preko germanskog plemena Gepida.
Haplogrupa J1 je kod Srba zastupljena sa svega 0.5%. Nastala je pre oko 32.000 g., a najveći prosperitet je doživela pre 11.000 g. među stočarima Anadolije. Odatle su, najverovatnije sa Semitskom grupom, postepeno naselili planinske predele Evrope i Balkana. Na Balkanu je najprisutnija u Grčkoj, sa preko 10%.
J2a i J2b haplogrupe su nastale oko 10.000 g. pne., u regionu Kavkaz-Anatolija-Mesopotamija-Iran. Bili su većinska haplogrupa Asiraca i Hitita. Preko Minojskih Grka haplogrupa se proširila na Južnu Italiju. Stari Rimljani su imali ovu haplogrupu u velikom procentu, imaju je i Vlasi sa Balkana. Na Zapadnom Balkanu je ima i kod Srba, Hrvata i stanovništva BiH (J2b1). Kod Srba je J2a zastupljena sa 2.6% a J2b sa 1.6%.
Iz prethodnog pregleda je jasno da se identitet Srba ne može izvesti iz jedinstvenog genetskog korena. Današnji Srbi potiču od bar osam genetski udaljenih predaka, jer je zbir procenata svake od osam haplogrupa nađenih kod Srba manji od 100%, što znači da u srpskom genetskom profilu ima ljudi koji su, osim pobrojanih, i nosioci drugih haplogrupa. Druga istraživanja daju brojke koje se razlikuju od navedenih ali uglavnom se ne radi o razlici u procentualnoj zastupljenosti haplogrupa, već o broju različitih haplogrupa u genetskom materijalu naroda, što ne utiče na gornje na zaključke. A to je da današnji Srbi nemaju jedinstveno zajedničko poreklo da već potiču sa najmanje osam različitih strana. Prostim jezikom objašnjeno, tih osam prapredaka srpskog naroda je istih osam ljudi koji su prapreci i svih ostalih balkanskih naroda. Jedina razlika među njima sastoji se u procentualnoj zastupljenosti kod potomaka svakog od tih osam predaka.
Ali čak ni u tako proširenim listama haplogrupa ne nalaze haplogrupe koje su bile karakretistika kultura Lepenskog vira, Starčeva i Vinče. Prema istraživanju Matejsona i saradnika, Lepenski vir je bio mesto prvog susreta paleolitskih i mezolitskih evropskih lovaca-sakupljača i prvih neolitskih poljoprivrednika iz Anadolije. Od sedamnaest uzoraka iz Lepenskog Vira deset pripada haplogrupi I od koje potiče moderno evropsko stanovništvo a sedam haplogrupi R1a podgrani L754 dok skoro svi današnji nosioci ove haplogrupe pripadaju podgrani P297>M269 iz čega sledi da ovi prvi nisu preci drugopomenutih. Što se tiče grupe I2a, koja je danas prisutna širom Evrope, a dominantna je među Srbima, postoji samo jedan od deset uzoraka I2a haplogrupe koji ima predačku podgranu P37 karakterističnu za današnje Srbe koji svi pripadaju 13.000 g. mlađoj podgrani CTS10228, pa se iz tih činjenica ne mogu izvoditi ozbiljni zaključci. Svi ostali uzorci iz Lepenskog Vira pripadaju haplogrupi I2a2a–M223 koja je jedna od predačkih gupa germanskih plemena. Što se tiče Starčevačke i Vinčanske ranoneolitske kulture poljoprivrednika, dominira haplogrupa G2a koja je danas prisutna u Evropi sa manje od 1%, osim na Sardiniji (4%) i Korzici (11%). Dakle, u današnjoj srpskoj populaciji zastupljenost haplogrupa pronađenih kod prastanovnika Lepenskog Vira, Starčeva i Vinče je manja od 1%, ali ni te nisu prisutne na ovom području u kontinuitetu, već su došle migracijama uglavnom germanskih plemena.
Zaključak: Gornji pregled direktno se suprotstavlja teoriji o unapred formiranom poreklu Srba, bilo da se odnosi na uobičajeno shvatanje o pripadnosti Srba isključivo jednom etničkom korpusu (bilo slovenskom, bilo indo-evropskom), ili na teoriju o direktnom poreklu Srba od prastanovnika Lepenskog vira, Vinče i Starčeva, tj. mezolitskih i neolitskih kultura Balkana. Obe ove teorije genetika demantuje.
----------------------------
FUSNOTE
1. Minimalizujući prisutnost drugih hapologrupa Klesov prenaglašava dominantnost haplogrupe R1a u DNA profilu Slovena. Uprkos tome, ova haplogrupa je kod Srba tek treća po zastupljenosti, sa svega 14%.
2. Neslaganje sa naučnim konsenzusom često se, u popularnom diskursu, opravdava "nezavisnošću" od akademske nauke koja je navodno pod uticajem skrivenih centara moći. Međutim, naučni konsenzus se pre svega odnosi na rigorozne metodološke kriterijume, gde su različiti rezultati i hipoteze deo naučnog procesa, a ne na same rezultate i njihovo „usklađivanje“. Često je slučaj da naučna istraživanja dovedu do različitih, pa čak i potpuno suprotnih rezultata, ali njihova vrednost isključivo zavisi od strogosti metoda i sposobnosti uspešnog predviđanja, a ne od “usklađenosti“ sa poželjnim ishodom. Ironično, usmerenošću svoje kritike na usklađenost rezultata "nezavisna nauka” je ta koja je, kao programska, podložna manipulaciji i najčešče u službi političkih i dnevnih interesa. Nauka svoju „nezavisnost“ održava pre svega kroz metodološku strogost, koja se u popularnoj kulturi često kvalifikuje kao nepotrebni formalizam.
3. Našta je svojevremeno ukazivao i Jovan Skerlić kroz svoj sud o Solariću u Istoriji novije srpske književnosti (1914): „Nesređen u svojim idejama on je bio nesređen i u pisanju. Svoje mahom nejasne i čudnjačke ideje izlagao je mutnim, često nerazumljivim jezikom. Moralist, arheolog, lingvist, geograf, pesnik, on je sve pokušavao i nigde nije uspeo, sve je radio kao diletant i himeričan duh, imajuči lepih planova i dobrih namera ali bez vedrine i snage da sve to savlada” (str. 86-87). Ovaj sud bi se sa priličnom tačnošću mogao primeniti na veliki broj zastupnika autohtonizma.
LITERATURA
E. Šehović, M. Zieger, L. Spahić, D. Marjanović, S. Dogan (2018): A
glance of genetic relations in the Balkan populations utilizing network
analysis based on in silico assigned Y-DNA haplogroups: Anthropological Review, Vol. 81(3), 252–268;, The Journal of Polish Anthropological Society
Marjanović D., Fornarino S., Montagna S., Primorac
D., Hadziselimovic R., Vidovic S., et al. (2005): „The peopling of
modern Bosnia-Herzegovina: Y -chromosome haplogroups in the three main
ethnic groups“;
Annals of Human Genetics 69(6): 757-763; takođe i Regueiro M, Rivera L, Damnjanović T, Luković L, Milasin J, Herrera RJ. (2012): „High levels
of Paleolithic Y-chromosome lineages characterize Serbia“, Gene 498(1):59-67.
Mathieson at al. (2018): The Genomic History of Southeastern Europe, Nature 555, 197-293.
Chapman, J., & Gaydarska, B. (2007). The Later Prehistory of Central and Eastern Europe, OUP Oxford; Jovanović, D. (2011). "Vinča i njene kulturne posledice." Starinar, 61, 45–66;
Ćurčić, S. (2013). "Arheološki identiteti i kulturne promene u kasnom neolitiku Balkana" Balkan Studies, 48(1), 39–58.
Anthony, D. W. (2007). The Horse, the Wheel, and Language: How Bronze-Age Riders from the Eurasian Steppes Shaped the Modern World. Princeton University Press; Vujović, D. (2012). "Migracije naroda i njihova uloga u formiranju srpske etnogeneze." Glasnik Srpske akademije nauka i umetnosti, 25, 115–130; Pavlović, R. (2005). "Nastanak srpskog naroda i njegovi etnički koreni."
Istorijski časopis, 52(1), 7–25.)
Marjanović, D., & Babić, M. (2018). "Genetska istraživanja na Balkanu: Od antike
do savremenih populacija." Genetika, 50(2), 145–158.; Vasiljević, D. (2020). "Genetska struktura populacije Srbije i njen istorijski kontekst."
Acta biologica Nigri montis, 27(1), 23–34.;
E. Šehović, M. Zieger, L. Spahić, D. Marjanović, S. Dogan (2018): A
glance of genetic relations in the Balkan populations utilizing network
analysis based on in silico assigned Y-DNA haplogroups: Anthropological Review, Vol. 81(3), 252–268;, The Journal of Polish Anthropological Society
Marjanović D., Fornarino S., Montagna S., Primorac
D., Hadziselimovic R., Vidovic S., et al. (2005): „The peopling of
modern Bosnia-Herzegovina: Y -chromosome haplogroups in the three main
ethnic groups“;
Annals of Human Genetics 69(6): 757-763; takođe i Regueiro M, Rivera L, Damnjanović T, Luković L, Milasin J, Herrera RJ. (2012): „High levels
of Paleolithic Y-chromosome lineages characterize Serbia“, Gene 498(1):59-67.
Mathieson at al. (2018): The Genomic History of Southeastern Europe, Nature 555, 197-293.
Chapman, J., & Gaydarska, B. (2007). The Later Prehistory of Central and Eastern Europe, OUP Oxford; Jovanović, D. (2011). "Vinča i njene kulturne posledice." Starinar, 61, 45–66; Ćurčić, S. (2013). "Arheološki identiteti i kulturne promene u kasnom neolitiku Balkana" Balkan Studies, 48(1), 39–58.
Anthony, D. W. (2007). The Horse, the Wheel, and Language: How Bronze-Age Riders from the Eurasian Steppes Shaped the Modern World. Princeton University Press; Vujović, D. (2012). "Migracije naroda i njihova uloga u formiranju srpske etnogeneze." Glasnik Srpske akademije nauka i umetnosti, 25, 115–130; Pavlović, R. (2005). "Nastanak srpskog naroda i njegovi etnički koreni."
Istorijski časopis, 52(1), 7–25.)
Marjanović, D., & Babić, M. (2018). "Genetska istraživanja na Balkanu: Od antike
do savremenih populacija." Genetika, 50(2), 145–158.; Vasiljević, D. (2020). "Genetska struktura populacije Srbije i njen istorijski kontekst."
Acta biologica Nigri montis, 27(1), 23–34.; Mathieson, I., et al. (2018). "The genomic history of southeastern Europe." Nature, 555(7695), 197–203.)
Jovanović, M. (2010). "Vinčanska simbolika: Mit ili realnost?" Balkanology, 12(1), 67–81.; Janković, R. (2008). "Pismo i simbolika Vinčanske kulture." Starinar, 58, 5–18. Winn, S. (1981). Pre-writing in Southeastern Europe: The Sign System of the Vinča Culture. BAR International Series
Mathieson, I., et al. (2018). "The genomic history of southeastern Europe." Nature, 555(7695), 197–203.)
Jovanović, M. (2010). "Vinčanska simbolika: Mit ili realnost?" Balkanology, 12(1), 67–81.; Janković, R. (2008). "Pismo i simbolika Vinčanske kulture." Starinar, 58, 5–18. Winn, S. (1981). Pre-writing in Southeastern Europe: The Sign System of the Vinča Culture. BAR International Series
Advances in Anthropology, časopis u kojem Klyosov objavljuje svoje radove, bio je čest predmet kritike zbog niskih standarda recenzije. Ovaj časopis, u vlasništvu Scientific Research Publishing, za koji je poznato da ne prati stroge naučne standarde. Recenzije njegovih radova u ozbiljnijim naučnim časopisima kao što su Evolutionary Anthropology i Human Biology, dovode u pitanje njegove tvrdnje zbog selektivne interpretacije genetskih podataka.
Rob DeSalle, Ian Tattersall: “Debunking a Scientific Myth” GeneWatch Vol. 27, No. 5 (Sept-Oct 2014). Kritika Klyosovovih radova uz objašnjenje da njegovi zaključci o ljudskom poreklu i migracijama nisu u skladu s savremenom genetikom. Njihova analiza dovodi u pitanje oslanjanje na Y-DNA i mtDNA testove, kao i metodologiju Klyosova.
Nestorović, S. (2016). "Mitovi i stvarnost: Srbi i autohtonističke teorije." Istorija i teorija, 21(3), 113–129.; Božić, D. (2019). "Nacionalizam i arheologija: Kritički osvrt na autohtonizam." Zbornik radova Filozofskog fakulteta, 45, 75–91.
Babić, S. (2005). "Constructing ‘the Balkans’: Nationalism and Archaeology in Serbia." Antiquity, 79(304), 393–404.
Stojanović V.: 2012, Arheologija i politika: Istorijski narativi i nacionalna ideologija u Srbiji)
Marjanović D., Fornarino S., Montagna S., Primorac D., Hadziselimovic R., Vidovic S., et al. (2005): „The peopling of modern Bosnia-Herzegovina: Y -chromosome haplogroups in the three main ethnic groups“; Annals of Human Genetics 69(6): 757-763; takođe i Regueiro M, Rivera L, Damnjanović T, Luković L, Milasin J, Herrera RJ. (2012): „High levels of Paleolithic Y-chromosome lineages characterize Serbia“, Gene 498(1):59-67J.
Dobrovsky (1822) Slavin: O najstarijim prebivalištima i seobama Slovena uopšte i Čeha posebno (Slavin: Über die ältesten Wohnsitze und Wanderungen der Slawen überhaupt und der Böhmen insbesonderheit)
Нема коментара:
Постави коментар